BAKÜ FATİHİ NURİ KİLLİGİL PAŞA: TÜRK TARİHİNİN İSİMSİZ KAHRAMANI
Türk tarihinin kahramanları arasında adı sıkça anılmasa da, yaptıklarıyla Türk dünyasının kaderini değiştiren büyük bir lider vardır: Nuri Killigil Paşa. O, yalnızca Osmanlı’nın son dönemlerinde büyük başarılara imza atmış bir asker değil, aynı zamanda Türk savunma sanayiinin temellerini atan öncü bir isimdir. 1918’de Kafkas İslam Ordusu Komutanı olarak Bakü’yü kurtarması, Türk dünyasının kardeşlik bağlarını güçlendiren en önemli olaylardan biri olmuş ve Nuri Paşa, Azerbaycan halkının gönlünde “Bakü Fatihi” olarak yer edinmiştir.
Bu makalede, Nuri Killigil Paşa’nın hayatı, askeri başarıları ve Türk savunma sanayii alanındaki katkıları detaylı bir şekilde ele alınacaktır.
1. Nuri Killigil Paşa’nın Hayatı ve Askeri Kariyeri
Nuri Killigil Paşa, 1889 yılında İstanbul’da doğdu. Osmanlı’nın en köklü asker ailelerinden birine mensuptu. Ağabeyi, Osmanlı Harbiye Nazırı ve İttihat ve Terakki’nin önemli isimlerinden Enver Paşa’ydı. Bu yüzden askeri bir eğitim alarak Osmanlı ordusunda önemli görevlerde bulundu.
I. Dünya Savaşı sırasında çeşitli cephelerde görev yapan Nuri Paşa, gösterdiği başarılarla kısa sürede dikkatleri üzerine çekti. Osmanlı Devleti’nin son yıllarında, özellikle Türk dünyasını birleştirme idealiyle hareket eden Enver Paşa’nın yakınında bulunarak, onun Turan coğrafyasındaki planlarını uygulamaya çalışan isimlerden biri oldu.
2. Kafkas İslam Ordusu ve Bakü Zaferi (1918)
I. Dünya Savaşı sırasında, Osmanlı Devleti’nin birçok cephede savaştığı dönemde Azerbaycan halkı, Rus ve Ermeni işgaline karşı Osmanlı’dan yardım talep etti. Osmanlı hükümeti, Azerbaycan’ın bu çağrısına yanıt verdi ve Nuri Paşa komutasında “Kafkas İslam Ordusu” oluşturuldu.
Kafkas İslam Ordusu’nun amacı, Bakü’yü işgalden kurtarmak ve bölgedeki Türk-İslam halklarını korumaktı. Haziran 1918’de harekete geçen Nuri Paşa ve ordusu, Temmuz ve Ağustos aylarında büyük mücadeleler verdi. 15 Eylül 1918’de Bakü Zaferi kazanıldı ve şehir resmen Osmanlı ve Azerbaycan birliklerinin kontrolüne geçti.
Bu zafer, Osmanlı Devleti’nin son büyük askeri başarılarından biri olarak kabul edilir. Bakü’nün kurtarılması sayesinde, Azerbaycan bağımsızlık yolunda önemli bir adım atmış oldu ve Türk dünyası arasındaki bağlar daha da güçlendi.
Ancak, Osmanlı’nın I. Dünya Savaşı’nı kaybetmesi ve Mondros Mütarekesi’nin imzalanmasıyla birlikte, Osmanlı birlikleri Kafkasya’dan çekilmek zorunda kaldı. Nuri Paşa da görevinden alındı ve yurda döndü.
3. Kurtuluş Savaşı Yılları ve Nuri Paşa
Mondros Ateşkes Antlaşması sonrası Osmanlı Devleti resmen yenik düşerken, Anadolu’da Kurtuluş Savaşı hazırlıkları başlamıştı. Nuri Paşa, bu süreçte resmî bir görev almasa da, Türk direniş hareketine destek verdiği biliniyor.
Özellikle 1920’lerde Enver Paşa’nın Türkistan’da bir bağımsızlık mücadelesi başlatma girişimi sırasında, Nuri Paşa da benzer idealler taşımış ancak aktif olarak katılmamıştır. Enver Paşa’nın 1922’de Türkistan’da şehit düşmesiyle birlikte, Nuri Paşa ailesinin tek lideri olarak kalmıştır.
4. Türk Savunma Sanayiinin Temellerini Atan İsim
Kafkas cephesinde kazandığı zaferlerle büyük bir askeri lider olduğunu kanıtlayan Nuri Paşa, savaş sonrası dönemde de önemli bir rol üstlendi. 1930’lu ve 1940’lı yıllarda, Türkiye’nin yerli ve milli savunma sanayii konusunda dışa bağımlılığını azaltmak amacıyla önemli girişimlerde bulundu.
İstanbul’da Zeytinburnu’nda kurduğu silah ve mühimmat fabrikası, Türkiye’nin ilk özel savunma sanayii kuruluşlarından biri oldu. Burada tabanca, makineli tüfek ve çeşitli mühimmatlar üretilerek Türk ordusuna destek sağlandı. Ancak, Nuri Paşa’nın bu girişimi birçok çevreyi rahatsız etti.
1949 yılında fabrikasında meydana gelen esrarengiz bir patlama, Nuri Paşa’nın hayatını kaybetmesine neden oldu. Bu olay, Türk savunma sanayii tarihindeki en büyük kayıplardan biri olarak kabul edilir.
5. Nuri Killigil Paşa’nın Mirası
Bugün, Türk dünyasının kaderini değiştiren bir kahraman olarak anılan Nuri Paşa, sadece Azerbaycan’ın bağımsızlığına katkı sağlamakla kalmamış, aynı zamanda Türkiye’de milli savunma sanayiinin gelişmesi için de büyük emek vermiştir.
Bakü Fatihi olarak adlandırılan bu büyük liderin mirası, Türk gençliği tarafından her zaman hatırlanmalıdır.
Nuri Killigil Paşa’nın Bıraktığı 3 Büyük Miras:
1️⃣ Kafkas İslam Ordusu’nun başarıları sayesinde Azerbaycan’ın bağımsızlık yolunda attığı ilk adımlar
2️⃣ Türk dünyasının birlik ve beraberliği adına gösterdiği üstün fedakârlık
3️⃣ Türk savunma sanayiinde attığı cesur adımlar ve bıraktığı mühendislik mirası
Bugün Türk Silahlı Kuvvetleri’nin modern teknolojilere sahip olması ve yerli üretimin artması, Nuri Paşa’nın attığı temellerin bir devamı olarak kabul edilebilir.
Sonuç: Nuri Paşa’nın Adı Yaşatılmalıdır
Nuri Killigil Paşa, tarihimizde unutulmaması gereken isimlerden biridir. Bakü Zaferi’ndeki rolü, Türk savunma sanayiine yaptığı katkılar ve Türk dünyasının birliği için verdiği mücadele, onu büyük bir kahraman olarak tarihe yazdırmıştır.
📌 Bugün, Türkiye ve Azerbaycan arasındaki “iki devlet, tek millet” anlayışı, Nuri Paşa’nın attığı sağlam temellerin bir sonucudur.
📢 Ruhun şad olsun, Bakü Fatihi Nuri Killigil Paşa!
